विषमुक्त शेती कमी खर्चात पिकवा

गांडुळे म्हणजे जिवंत खत कारखाना. आपल्या शेतजमिनीत गांडुळे आहेत? एक चौरस फूट जागेत सरासरी २ गांडुळे असतील आणि वर्षभर किमान १०० दिवस शेतजमीन ओली असेल तर, एक एकर जमिनीत ९० टन खतवड माती हे कारखानदार तयार करून देतात शिवाय १ गांडूळ रोज २० भोके पाडून जमिनीत आवश्यक वायुविजन निर्माण करण्यास मदत करते.
सेंद्रिय कर्ब (पालापाचोळ्याचा कोळसा ) जमिनीच्या वरच्या २० सें. मी. थरात १०% पर्यंत वाढवत रहा.
शेणखत, लेंडीखत कोंबडीची विष्ठा यांचा सुयोग्य वापर करा.
पावसाळ्यानंतर द्यायचे पाणी तुषार सिंचन पद्धतीने सकाळ/संध्याकाळ द्या.
मिश्र पिक पध्दती अवलंबा.
पारंपारिक बी बियाणी वापरा, वाढवा, जतन करा. निवड पध्दतीने आपलेच बियाणे सुधारता येते. या गोष्टीं मुळे रोग, किडींचा प्रादुर्भाव कमी होतो आणि झालाच तर नगण्य असेल.
फळमाशी नियंत्रण : तुळशीची ताजी पाने चूरडून कापसाचा बोळा भिजवावा. कामगंध सापळ्यासाठी त्याचा वापर करावा. कामगंध सापळा शेताच्या बांधावर टांगावा. शेताच्या/बागेच्या मध्ये टांगू नये.
अळी आणि भुंगे नियंत्रण : लाकडाची राख २५ ग्रॅम, चुना (भुकटी) २५ ग्रॅम ४ लीटर पाण्यात विरघळून गाळून फवारणे.
भुरी व तांब रोग नियंत्रण : लाकडाची राख २० ग्रॅम, तक ५० मिलि, १ लीटर पाणी हे मिश्रण २०० लिटर पाण्यात मिसळून फवारणे.
चुरडा मुरडा रोग नियंत्रण : १ लिटर आंबट ताक, १० लिटर पाणी हे मिश्रण आठ दिवस झाकण ठेवून मुरवून वापरावे.
मावा तुडतुडे व अळी नियंत्रण : १ किलो रीठा ठेचून २० लिटर पाण्यात उकळावा. हे मिश्रण गार करून गाळून पाण्यात मिसळून फवारावे. (फवारताना फेस येणार नाही इतके पातळ करावे).
हुमणी नियंत्रण : वेखंड २.५ किलो, २ लिटर पाणी उकळून १.५ लिटर करा. तयार काढा २०० लिटर पाण्यात मिसळून ते जमिनीवर शिंपडा.
बुरशी नाशक : १ लिटर गायीचे ताजे दुध १० लिटर पाणी उत्तम बुरशी नाशकाचे काम करते.